अवघ्या ८०-८५ दिवसांत येणारे पीक, एकरी १० क्विंटलपर्यंत उत्पादन; तणनाशक आणि मळणी यंत्राचा वापर शक्य असल्याने मजुरी खर्चात मोठी बचत.
विशेष प्रतिनिधी, बीड:
रब्बी हंगामात हरभरा आणि गहू यांसारख्या पारंपरिक पिकांना पर्याय म्हणून कमी कालावधीत, कमी खर्चात आणि वन्यप्राण्यांच्या त्रासाशिवाय चांगले उत्पन्न देणाऱ्या पिकाचा शोध अनेक शेतकरी घेत आहेत. अशा शेतकऱ्यांसाठी ‘राजमा’ एक उत्तम पर्याय ठरू शकतो, असे मत कृषी क्षेत्रातील तज्ज्ञांकडून व्यक्त होत आहे. राजमा पिकाची योग्य माहिती घेऊन लागवड केल्यास शेतकऱ्यांना एकरी ९ ते ११ क्विंटलपर्यंत उत्पादन सहज मिळू शकते.
राजमा लागवडीचे प्रमुख फायदे
राजमा लागवडीचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे वन्यप्राण्यांपासून होणारे संरक्षण. रानडुक्कर, हरीण, नीलगाय किंवा ससे यांसारखे प्राणी हे पीक खात नाहीत. त्यामुळे ज्या भागात वन्यप्राण्यांचा उपद्रव मोठा आहे, तेथील शेतकऱ्यांसाठी हे पीक एकप्रकारे वरदान ठरू शकते. यासोबतच, हे पीक पेरणीपासून केवळ ८० ते ८५ दिवसांत काढणीला तयार होत असल्याने शेतकऱ्यांना कमी वेळेत नगदी उत्पन्न मिळते. बाजारात राजमाला सरासरी ९,००० ते १०,००० रुपये प्रति क्विंटल असा स्थिर भाव मिळत असल्याने आर्थिकदृष्ट्याही ते किफायतशीर ठरते. (पण गेल्या वर्षी शेवटी शेवटी दरात चांगलीच घसरण पाहायला मिळाली होती.)
आधुनिक तंत्रज्ञान आणि कमी खर्च
या पिकाचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे मजुरी खर्चात होणारी बचत. पिकातील तणांच्या नियंत्रणासाठी खुरपणीची गरज लागत नाही, कारण बाजारात उपलब्ध असलेल्या तणनाशकांची फवारणी करून तणनियंत्रण करणे शक्य आहे. तसेच, काढणीसाठी मळणी यंत्राचा (थ्रेशर) वापर करता येत असल्याने काढणीचा खर्च आणि वेळ दोन्ही वाचतो. या पिकावर कीड आणि रोगांचा प्रादुर्भावही तुलनेने कमी असतो, ज्यामुळे कीटकनाशकांवरील खर्च मर्यादित राहतो.
लागवड आणि खत व्यवस्थापन
राजमा पिकाची लागवड मध्यम ते भारी जमिनीत यशस्वीपणे करता येते. कृषी तज्ज्ञांच्या माहितीनुसार, याची पेरणी १५ ऑगस्ट ते १५ ऑक्टोबर या कालावधीत करता येते आणि एकरी २५ ते ३० किलो बियाणे लागते. खत व्यवस्थापनही या पिकासाठी महत्त्वाचे आहे. पेरणीवेळी बेसल डोस म्हणून एकरी ५० ते १०० किलो १०:२६:२६ किंवा १२:३२:१६ खतासोबत ५० किलो युरिया आणि १० किलो सल्फर देणे उत्पादनासाठी फायदेशीर ठरते. यानंतर, पेरणीनंतर २० दिवसांनी पुन्हा ५० किलो युरियाचा दुसरा हप्ता द्यावा. शेंगा भरण्याच्या अवस्थेत फवारणीद्वारे द्रवरूप खते दिल्यास उत्पादनात आणखी वाढ होऊ शकते.
साठवणूक आणि बाजारपेठ
राजमा काढणीनंतर लगेच विकण्याची सक्ती नसल्याने शेतकरी १ ते २ वर्षे सहज साठवणूक करू शकतात, ज्यामुळे योग्य भाव मिळाल्यावर विक्री करण्याचे स्वातंत्र्य मिळते. बीड, लातूर, सोलापूर आणि सांगली या भागांत स्थानिक व्यापारी राजमा खरेदी करतात आणि हा माल प्रामुख्याने दिल्लीच्या मुख्य बाजारपेठेत पाठवला जातो. एकंदरीत, कमी कालावधी, कमी पाणी, कमी खर्च आणि वन्यप्राण्यांपासून सुरक्षितता या बाबींमुळे राजमा हे रब्बी हंगामात शेतकऱ्यांसाठी एक अत्यंत फायदेशीर नगदी पीक ठरू शकते.