मान्सूनची माघार, पण राज्यात पावसाचे पुनरागमन; पश्चिम महाराष्ट्र, मराठवाडा आणि कोकणात जोरदार सरींचा इशारा

बंगालच्या उपसागरातून येणाऱ्या बाष्पयुक्त वाऱ्यांमुळे पोषक स्थिती, अरबी समुद्रातही चक्राकार वारे सक्रिय; आज रात्री आणि उद्या अनेक जिल्ह्यांत विजांच्या कडकडाटासह पावसाचा ‘यलो अलर्ट’.

विशेष प्रतिनिधी, पुणे, दि. १५ ऑक्टोबर:

राज्यातून नैऋत्य मोसमी पावसाने (मान्सून) अधिकृतपणे माघार घेतली असली तरी, वातावरणातील महत्त्वपूर्ण बदलांमुळे राज्यात पुन्हा एकदा पावसासाठी अत्यंत पोषक स्थिती निर्माण झाली आहे. मान्सूनचा परतीचा प्रवास आता अंतिम टप्प्यात असून, केवळ गडचिरोलीच्या दक्षिण भागातून त्याची माघार बाकी आहे. मात्र, त्याच वेळी बंगालच्या उपसागरातून येणारे बाष्पयुक्त पूर्वेकडील वारे आणि अरबी समुद्रातील चक्राकार वाऱ्यांच्या दुहेरी प्रभावामुळे आज रात्रीपासून पावसाचा जोर वाढणार असून, उद्या (१६ ऑक्टोबर) अनेक जिल्ह्यांमध्ये विजांच्या कडकडाटासह पावसाची शक्यता हवामान तज्ज्ञांनी वर्तवली आहे.

पावसाच्या पुनरागमनाची वैज्ञानिक कारणे

हवामान तज्ज्ञांच्या मते, या मान्सूनोत्तर पावसामागे दोन प्रमुख वैज्ञानिक कारणे आहेत. पहिले कारण म्हणजे, बंगालच्या उपसागरावरून पूर्वेकडील वारे महाराष्ट्राच्या दिशेने मोठ्या प्रमाणात बाष्प घेऊन येत आहेत. दिवसा वाढणारे तापमान आणि हवेतील आर्द्रता यामुळे दुपारनंतर स्थानिक पातळीवर अस्थिरता निर्माण होऊन कमी वेळेत अधिक पाऊस देणारे ढग (Cumulonimbus Clouds) तयार होत आहेत. दुसरे महत्त्वाचे कारण म्हणजे, अरबी समुद्रात, केरळच्या किनारपट्टीजवळ चक्राकार वाऱ्यांची स्थिती निर्माण झाली आहे. ही प्रणाली लवकरच कमी दाबाच्या क्षेत्रात रूपांतरित होण्याची शक्यता असून, यामुळे समुद्रातून बाष्पाचा पुरवठा आणखी वाढणार आहे. या दोन्ही प्रणालींच्या एकत्रित प्रभावामुळे राज्यात पावसाळी स्थिती सक्रिय झाली आहे.

आज रात्री कुठे बरसणार पाऊस?

आज सायंकाळपासूनच राज्यात अनेक ठिकाणी ढगाळ वातावरण तयार झाले असून, रात्रीच्या वेळी पावसाचा जोर वाढण्याचा अंदाज आहे. काल (१४ ऑक्टोबर) सोलापूर, लातूर, धाराशिव आणि नांदेडच्या दक्षिण भागात पावसाने हजेरी लावली होती, आज त्याचा विस्तार वाढणार आहे.

• पश्चिम महाराष्ट्र: पुणे शहर आणि आसपासचा परिसर, दौंड, पुरंदर, बारामती, तसेच सातारा जिल्ह्यातील फलटण, खंडाळा, कोरेगाव, वाई आणि महाबळेश्वरच्या घाट परिसरात विजांच्या कडकडाटासह पावसाची शक्यता आहे.

• मराठवाडा: बीड, धाराशिव, सोलापूर आणि लातूर जिल्ह्यांच्या अनेक भागांत पावसाचा जोर दिसून येईल.

• कोकण: रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग जिल्ह्यांतील खेड, चिपळूण, संगमेश्वर, गुहागर, दापोली, लांजा, वैभववाडी, कणकवली या तालुक्यांमध्ये गडगडाटासह जोरदार पावसाचा अंदाज आहे.

• विदर्भ: यवतमाळ आणि हिंगोली जिल्ह्यांतही तुरळक ठिकाणी पावसासाठी पोषक वातावरण आहे.

उद्यासाठी हवामान विभागाचा ‘यलो अलर्ट’

भारतीय हवामान विभागाने (IMD) उद्या, गुरुवार, १६ ऑक्टोबर रोजी राज्यातील अनेक जिल्ह्यांना विजांच्या कडकडाटासह पावसाचा ‘यलो अलर्ट’ जारी केला आहे. या जिल्ह्यांमध्ये मेघगर्जनेसह सोसाट्याचा वारा वाहण्याची शक्यता असल्याने नागरिकांनी आणि शेतकऱ्यांनी विशेष काळजी घ्यावी, असे आवाहन करण्यात आले आहे.

• मराठवाडा: लातूर, धाराशिव, बीड, जालना, छत्रपती संभाजीनगर, परभणी, हिंगोली, नांदेड.

• मध्य महाराष्ट्र: जळगाव, धुळे, नंदुरबार, नाशिक, अहिल्यानगर, पुणे, सातारा, सांगली, कोल्हापूर.

• कोकण: पालघर, ठाणे, मुंबई, रायगड, रत्नागिरी, सिंधुदुर्ग.

• विदर्भ: बुलढाणा, अकोला, वाशिम, अमरावती, यवतमाळ.

दिवाळीतही पाऊस हजेरी लावणार?

सध्या अरबी समुद्रात तयार होणारी हवामान प्रणाली अधिक तीव्र झाल्यास तिचा प्रभाव दिवाळीच्या आसपासही जाणवू शकतो. त्यामुळे दिवाळीच्या काळातही राज्यात, विशेषतः पश्चिम महाराष्ट्र, दक्षिण कोकण आणि लगतच्या बेळगाव परिसरात, हलक्या ते मध्यम पावसाची शक्यता नाकारता येत नाही. या प्रणालीच्या पुढील प्रवासावर हवामान विभाग लक्ष ठेवून असून, त्यानुसार पुढील अंदाज वर्तवण्यात येईल. सध्या तरी शेतकऱ्यांनी काढणीला आलेल्या पिकांची काळजी घ्यावी आणि रब्बी पेरणीचे नियोजन हवामानाचा अंदाज घेऊनच करावे, असा सल्ला देण्यात आला आहे.