चांदीच्या दरात ऐतिहासिक उसळी, १० महिन्यांत किंमत दुप्पट; भाव ७ लाखांचा टप्पा ओलांडणार?

जागतिक बाजारपेठेत मागणी वाढली, पण खाणी बंद झाल्याने पुरवठा घटला; गुंतवणूकदारांचा चांदीकडे वाढता कल.

विशेष प्रतिनिधी:

देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय बाजारात चांदीच्या दराने ऐतिहासिक उसळी घेतली आहे. अवघ्या दहा महिन्यांत चांदीचे दर दुप्पट झाले असून, सध्या एक किलो चांदीचा भाव जवळपास १ लाख ९० हजार रुपयांवर पोहोचला आहे. वर्षाच्या सुरुवातीला, १ जानेवारी रोजी हाच दर ९० हजार रुपयांच्या आसपास होता. म्हणजेच, त्यावेळी एक किलो चांदी खरेदी केलेल्या गुंतवणूकदाराला आज जवळपास एक लाख रुपयांचा फायदा झाला आहे. ही दरवाढ केवळ भारतातच नाही, तर जगभरात दिसून येत असल्याने चांदी सध्या गुंतवणुकीचा ‘हॉट टॉपिक’ बनली आहे.

सध्या देशातील विविध शहरांमध्ये चांदीच्या दरात किंचित तफावत असली तरी, सर्वत्र भाववाढीचा वेग कायम आहे. १४ ऑक्टोबर रोजी दिल्ली, मुंबई, कोलकाता आणि बंगळूरमध्ये एक किलो चांदीचा दर १ लाख ८५ हजार रुपये होता, तर चेन्नई आणि हैदराबादमध्ये हाच दर १ लाख ९७ हजार रुपयांवर पोहोचला होता. ज्या वेगाने चांदीच्या किमती वाढत आहेत, ते पाहता लवकरच चांदी इतिहासात पहिल्यांदाच दोन लाखांचा टप्पा ओलांडेल, असा अंदाज व्यक्त केला जात आहे.

चांदीच्या दरवाढीमागे नेमकी कोणती कारणं आहेत?

तज्ज्ञांच्या मते, चांदीच्या या अभूतपूर्व दरवाढीमागे जागतिक मागणी, पुरवठ्यातील घट आणि बदललेली गुंतवणूक धोरणे ही प्रमुख कारणे आहेत.

१. जागतिक मागणीत प्रचंड वाढ:

सोन्याप्रमाणे चांदी हा केवळ एक मौल्यवान धातू नसून, तो एक ‘औद्योगिक धातू’ (Industrial Metal) आहे. चांदीमध्ये सर्वाधिक विद्युत सुवाहकता (Electric Conductivity) असल्यामुळे टेक्नॉलॉजी आणि ग्रीन एनर्जी क्षेत्रात चांदीची मागणी प्रचंड आहे. इलेक्ट्रॉनिक वस्तू, इलेक्ट्रिक वाहने (EVs), सोलर पॅनल, स्मार्टफोन आणि कॉम्प्युटरचे सर्किट बोर्ड, स्विचेस आणि कनेक्टर बनवण्यासाठी चांदीचा मोठ्या प्रमाणात वापर होतो. गेल्या १० वर्षांत औद्योगिक क्षेत्रात चांदीची मागणी जवळपास ६० टक्क्यांनी वाढली आहे. ही वाढती मागणी दरवाढीचे पहिले आणि सर्वात मोठे कारण मानले जात आहे.

२. सेंट्रल बँकांचा चांदीकडे वाढता कल:

गेल्या काही वर्षांपर्यंत जगभरातील सेंट्रल बँका परकीय चलन साठा (Foreign Reserve) म्हणून अमेरिकन डॉलरला प्राधान्य देत होत्या. मात्र, रशिया-युक्रेन, इस्रायल-गाझा आणि इराण-इस्रायल यांसारख्या जागतिक संघर्षांमुळे निर्माण झालेल्या अस्थिरतेमुळे अनेक देशांनी अमेरिकन डॉलरवरील अवलंबित्व कमी करण्यास सुरुवात केली आहे. चीन, भारत आणि तुर्कियेसारख्या देशांच्या सेंट्रल बँका आता सोनं आणि चांदीचा साठा वाढवत आहेत. या धोरणामुळे चांदीच्या मागणीत आणखी भर पडली आहे.

३. मागणीच्या तुलनेत पुरवठ्यात घट:

एकीकडे मागणी वाढत असताना, दुसरीकडे जागतिक बाजारात चांदीचा पुरवठा कमी झाला आहे. चांदीचे उत्पादन प्रामुख्याने तांब्याच्या खाणीतून सह-उत्पादन (by-product) म्हणून होते. मात्र, गेल्या काही काळात जगभरातील अनेक प्रमुख खाणी बंद झाल्या आहेत किंवा त्यांचे उत्पादन कमी झाले आहे.

• मेक्सिको (सर्वाधिक चांदी उत्पादक देश): येथील सॅन ज्युलियन, सॅन राफेल, डोलोरेस आणि सॅन डिमास यांसारख्या प्रमुख खाणी बंद होण्याच्या मार्गावर आहेत.

• पेरू आणि बोलिव्हिया: या देशांमधील सेरो दे पास्को आणि पोर्को खाणींमधील उत्पादन घटले आहे.

• चीन: येथील काही प्रमुख खाणी बंद करण्यात आल्या आहेत.

या पुरवठ्यातील तुटवड्यामुळे मागणी आणि पुरवठा यांच्यातील तफावत वाढली असून, त्याचा थेट परिणाम किमतींवर होत आहे.

चांदी ७ लाखांवर जाणार?

या सर्व घडामोडींच्या पार्श्वभूमीवर ‘रिच डॅड पुअर डॅड’ या प्रसिद्ध पुस्तकाचे लेखक आणि गुंतवणूक तज्ज्ञ रॉबर्ट कियोसाकी यांनी एक धक्कादायक अंदाज वर्तवला आहे. त्यांनी दावा केला आहे की, जागतिक अर्थव्यवस्थेत मोठा क्रॅश येणार असून, त्यामुळे चांदीच्या किमती ४०० टक्क्यांनी वाढू शकतात. त्यांच्या दाव्यानुसार, भारतात चांदीचा दर ७ लाख रुपये प्रति किलोपर्यंत पोहोचू शकतो.

सध्याचा ट्रेंड पाहता, या वर्षाच्या अखेरपर्यंत चांदी २ लाख २० हजार रुपयांचा टप्पा ओलांडेल, असा अंदाज ‘गुड रिटर्न्स’सारख्या वेबसाईट्सनी वर्तवला आहे. त्यामुळे चांदीच्या दरातील ही तेजी आणखी किती काळ कायम राहते, हे पाहणे महत्त्वाचे ठरणार आहे.